Zbliża się ostateczny termin (30 kwiecień 2014 r.) złożenia rocznego zeznania za 2013 rok przez podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Większość z nas spełniła już swój obowiązek, ale są także tacy, którzy wciąż jeszcze „głowią się” nad właściwym wykazaniem wszystkich dochodów. Z pewnością problemem nie będzie wypełnienie deklaracji PIT w przypadku osiągnięcia dochodu wyłącznie z tytułu wykonywanej pracy, ale jak odnieść się na przykład do nagród rzeczowych czy uzyskanego odszkodowania? Przyjrzyjmy się bliżej tematowi świadczeń otrzymanych w ramach ochrony ubezpieczeniowej, a dokładnie rekompensacie z obowiązkowego OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.
Czy za otrzymane odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia majątkowego i osobowego (w tym także z ubezpieczenia OC) należy zapłacić podatek? Na pozór sprawa wydaje się oczywista. Skoro takie świadczenie rekompensuje nam poniesioną stratę, nie powinno podlegać opodatkowaniu. Okazuje się jednak, że są wyjątki od reguły, o których warto pamiętać. Dotyczą one świadczeń otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i kwot odsetek od pozyskanych odszkodowań.
Polskie prawo podatkowe a opodatkowanie odszkodowań
Podatek dochodowy od osób fizycznych reguluje ustawa z dnia 26 lipca 1991 r.
W myśl jej postanowień, opodatkowaniu powinny podlegać wszystkie uzyskane dochody. Oczywiście i tutaj wprowadzono wyjątki (wyszczególniono je w art. 21, 52, 52a i 52c). Dodatkowo, opodatkowaniu nie podlegają dochody, od których zaniechano poboru zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej.
Sama ustawa podlega ciągłym zmianom i modyfikacjom. Co ciekawe, od 2000 roku wprowadzono już co najmniej 133 jej nowelizacje. W tym czasie zmieniały się także zapisy dotyczące zwolnień od odprowadzania podatku. Niewątpliwie, od początku wprowadzenia ustawy, opodatkowaniu nie podlegała większość otrzymanych odszkodowań. Obecny katalog zwolnień przedmiotowych odnoszących się do odszkodowań znajduje się w art. 21 ust. 1 pkt 3, 3a, 3b, 3c, 3d, 4, 106 oraz w pkt 120, a świadczenia wolne od podatku o typowym charakterze odszkodowawczym wskazano w art. 21 ust. 1 pkt 45, 52, 53.
Wśród nich znalazły się także świadczenia uzyskane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, w tym obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.
Definicja odszkodowania
Osoby fizyczne są uprawnione do otrzymania rekompensaty po szkodzie w związku z szeregiem ustaw np. o gospodarce nieruchomościami, o ubezpieczeniach obowiązkowych (nasze wspomniane ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych) oraz Kodeksu: cywilnego, pracy czy też postępowania administracyjnego. Aby dobrze zrozumieć zasadność zwolnienia odszkodowań od podatku należy przytoczyć samą definicję tego świadczenia.
Odszkodowanie jest rekompensatą przysługującą wybranemu podmiotowi, który doznał szkody (uszczerbku) w majątku (szkoda majątkowa) lub w innych dobrach (szkoda niemajątkowa). Wychodzi się więc z założenia, że skoro dana osoba poniosła stratę i otrzymała rekompensatę „wyrównawczą”, nie wzbogaciła się podczas całej operacji. Gdyby było inaczej (na przykład wypłacono jej odsetki za zwłokę), powinna wykazać taki dochód w zeznaniu podatkowym (w pozycji inne źródła).
Odszkodowania z tytułu ubezpieczeń osobowych lub majątkowych (w tym komunikacyjnych) nie zwolnione od podatku (wyjątki od reguły)
Chociaż przyjęło się, że otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania powstały bezpośrednio z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw są wolne od podatku, ustawodawca wyszczególnia nieliczne wyjątki. Szukając odpowiedniej wskazówki dotyczącej ubezpieczeń komunikacyjnych możemy kierować się zapisem w ustawie, na mocy którego opodatkowaniu podlega:
– zadośćuczynienie uzyskane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
– odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, otrzymane również na podstawie wyroku lub ugody sądowej.
Podsumowując: w przypadku osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej sprawa jest oczywista – samo odszkodowanie nie jest opodatkowane (nie mówimy tutaj o ewentualnych odsetkach za zwłokę).
Podczas prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek w celach zarobkowych, opodatkowaniu będą podlegać świadczenia za szkody, dotyczące składników majątku powiązanych z tą działalnością (również z ubezpieczenia komunikacyjnego OC) i inne rekompensaty otrzymane w związku z jej prowadzeniem.
Możemy przyjąć stałą zasadę dla wszystkich otrzymanych odszkodowań i innych świadczeń z tytułu ubezpieczeń osobowych lub majątkowych (w tym omawianego przez nas ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego), że bez względu na to, czy rekompensata została przyznana na podstawie uznania ubezpieczyciela, ugody sądowej czy pozasądowej, zostanie ona zwolniona z podatku od osób fizycznych (art. 21 ust.1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Wyjątek stanowią:
– odszkodowania za szkody (odnoszące się do składników majątku) związane z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, gdzie dochody są opodatkowane na zasadach ogólnych, ze stawką 18%, 32% (art.27 ust.1) lub podatkiem liniowym 19% (art.30c),
– dochody wynikające z inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia (na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej), związanych z funduszami kapitałowymi.
Odszkodowania, które nie podlegają zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych wykazuje się w rocznym zeznaniu podatkowym (PIT) za poprzedni rok podatkowy, w pozycji inne źródła.
Co zrobić w przypadku wątpliwości co do zasadności uiszczenia podatku
Ponieważ przepisy prawa podatkowego nie są jednoznaczne dla wszystkich sytuacji związanych z rekompensatą szkód, a hipotezy norm prawnych wynikają z wielu nowelizacji ustawy, niektóre sytuacje wymagają indywidualnego rozpatrzenia. Zgodnie z art. 14b ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa, minister właściwy do spraw finansów publicznych może wydać pisemną interpretację (indywidualną) odnoszącą się do sprawy stwarzającej wątpliwości.
Wniosek składa się na formularzu urzędowym ORD-IN do właściwego (według miejsca zamieszkania podatnika) Dyrektora Izby Skarbowej.
Dlaczego zapłacimy podatek od odsetek od odszkodowań
Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych określa wymagane terminy likwidacji szkody. W przypadku wszystkich zobowiązań odszkodowawczych, odniesieniem może być także Kodeks Cywilny i jego przepisy ogólne. Na ich mocy poszkodowany ma prawo domagać się rekompensaty za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Jeżeli nie zostanie zachowany wymagany termin, wierzyciel (poszkodowany) może żądać wypłaty odsetek za opóźnienie od dłużnika (zobowiązanego do wypłaty świadczenia).
Zgodnie z art. 481 k.c. nie ma znaczenia czy w związku z opóźnieniem wypłaty wierzyciel poniósł dodatkową stratę ani też, czy zwłoka wynikała z okoliczności, na które dłużnik nie miał wpływu.
Jeżeli stopa odsetek nie jest oznaczona z góry, wypłaca się odsetki ustawowe.
Odsetki za opóźnienie wypłaty odszkodowania wykraczają poza należną rekompensatę, mającą na celu wyrównanie poniesionej straty (doznanego uszczerbku). W związku z powyższym, wypłacone odsetki powodują już nasze „wzbogacenie” i tym samym nie można ich zwolnić od podatku dochodowego od osób fizycznych. Musimy zatem wykazać je w zeznaniu rocznym jako przychód opodatkowany na ogólnych zasadach lub zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych w odniesieniu do podatników tego ryczałtu.
Podobnie jak w przypadku wyjątków od zasady zwolnień odszkodowań, odsetki wykazujemy w zeznaniu rocznym w pozycji „inne dochody”.
Artykuł został przygotowany przez specjalistów internetowej porównywarki ubezpieczeń rankomat.pl